Quê hương là gì hở mẹ
Mà cô giáo dạy phải yêu
Quê hương là gì hở mẹ
Ai đi xa cũng nhớ nhiều
Quê hương là chùm khế ngọt
Cho con trèo hái mỗi ngày
Quê hương là đường đi học
Con về rợp bướm vàng bay
Quê hương là con diều biếc
Tuổi thơ con thả trên đồng
Quê hương là con đò nhỏ
Êm đềm khua nước ven sông
Quê hương là cầu tre nhỏ
Mẹ về nón lá nghiêng che
Là hương hoa đồng cỏ nội
Bay trong giấc ngủ đêm hè
Quê hương là vòng tay ấm
Con nằm ngủ giữa mưa đêm
Quê hương là đêm trăng tỏ
Hoa cau rụng trắng ngoài thềm
Quê hương là vàng hoa bí
Là hồng tím giậu mồng tơi
Là đỏ đôi bờ dâm bụt
Màu hoa sen trắng tinh khôi
Quê hương mỗi người chỉ một
Như là chỉ một mẹ thôi
Quê hương nếu ai không nhớ
Sẽ không lớn nổi thành người.
Bài thơ Quê Hương của Đỗ Trung Quân là một tuyệt thi, được phổ nhạc và nổi tiếng với người Việt năm châu bốn biển. Quá hay.
Chỉ một điểm tôi muốn bàn luận mà thôi: "Quê hương mỗi người chỉ một. Như là chỉ một mẹ thôi"
Chắc không?
Ấy, người ta đâu phải chỉ có một mẹ. Đa số chỉ có một mẹ. Nhưng ngoài ra, người thì có mẹ kế, người thì có mẹ nuôi, người thì có mẹ đỡ đầu.
Vậy thì người ta cũng không nhất thiết chỉ có một quê hương.
Từ sau tháng 4/1975 đến nay, hơn 2 triệu con người Việt Nam đã tìm mọi cách lìa bỏ quê hương, đi tìm tự do hạnh phúc nơi xứ người, đã trở thành công dân và thường trú nhân của nước khác, nghĩa là đã có một quê hương thứ hai.
Có thể nói khẳng định rằng tuyệt đại đa số người Việt sống ở nước ngoài có cuộc sống hạnh phúc, ấm no về vật chất, tự do thoải mái về tinh thần, nhân quyền được tôn trọng. Đa số sống tại Mỹ, Canada, Úc, Pháp..là những nước dân chủ tự do, có mức sống cao nhất trên toàn thế giới.
Thế nào là "quê hương"? Người Anh có câu định nghĩa đơn giản: "Home is where your happiness is", nghĩa là: "Nơi đâu có hạnh phúc, nơi đó là nhà". Nhà nghĩa là quê hương vậy. Đó là nơi gắn liền với cuộc sống, với gia đình. Đó là nơi người ta thấy hạnh phúc.
41 năm trời đã trôi qua. Đối với nhiều người, cuộc đời họ gắn bó với quê hương thứ hai dài lâu hơn quê hương thứ nhất. Đối với nhiều người, đời sống ở quê hương thứ nhất quá ngắn ngủi đến độ chưa hình thành được tình yêu. Đối với nhiều người, cuộc sống ở quê hương thứ nhất nhiều đau khổ, đầy đọa, tai ương nên trong tình yêu quê hương cũ có mùi vị chua chát, đắng cay. Ngược lại, quê hương mới đãi ngộ họ quá tốt, đầy ân sủng, cho họ một đời sống tràn đầy hạnh phúc. Thế thì nên yêu quê hương nào hơn?
Tình yêu quê hương rất giống với tình mẫu tử. Lòng yêu mẹ không phải chỉ đơn giản "yêu mẹ vì mẹ sinh ra mình" mà quan trọng hơn là "yêu mẹ vì mẹ đã nuôi nấng và yêu thương mình". Chính vì vậy, trong trường hợp những người có mẹ nuôi, rất nhiều người thương yêu mẹ nuôi hơn mẹ ruột. Cái quan hệ giữa mẹ và con quyết định tình yêu của người con đối với người mẹ chứ không phải chỉ vì sự kiện là người mẹ đã sinh ra người con. Một người mẹ bỏ rơi con ngay khi con chào đời hoặc còn bé nhỏ thì sau này khó lòng mà người con yêu thương người mẹ được.
Không phải đến 1975 người dân Việt mới có quê hương thứ hai. Ở một tầm mức hạn hẹp hơn, năm 1954, một triệu người dân miền Bắc cũng đã đi tìm tự do hạnh phúc, chọn lựa một quê hương thứ hai, cách xa quê cũ hàng ngàn cây số, đó là miền Nam. Đối với rất nhiều cô cậu bé con di cư năm 1954 thì "quê hương" chính là Saigon, Biên Hòa, Hố Nai ... chứ không phải là Hà Nội, Nam Định, Thái Bình ...Và cũng rõ ràng là một triệu dân di cư miền Bắc đã tìm thấy đời sống hạnh phúc hơn nơi miền Nam tự do, trù phú.
Trước đó nữa thì lịch sử lập quốc của dân tộc Việt Nam là lịch sử của một dân tộc luôn luôn "đi tìm quê hương mới". Từ 2 châu Quảng Đông, Quảng Tây ở Trung Quốc, dân ta nam tiến mãi cho đến mỏm đất cuối cùng là Cà Mau giáp biển, không còn đi thêm được nữa.
Mưu cầu tự do hạnh phúc mãi mãi là lý do tồn tại, là động lực sống của loài người, dù là họ phải trả cái giá rất đắt, tỷ dụ như nửa triệu người Việt đã chết trên đường vượt biên. Họ sẽ đi tìm đời sống tốt đẹp hơn ở nơi khác khi họ biết rằng đời sống ở nơi khác tốt đẹp hơn nơi ở hiện tại. Nhất là trong thời đại toàn cầu hóa, thế giới trở nên nhỏ hẹp lại và giống nhau nhiều hơn. Có những quốc gia được tạo lập nên hoàn toàn do những người đi tìm quê hương mới. "Lòng yêu quê hương" không có nghĩa là "phải sống ở quê hương" khi người ta hiểu rằng vẫn có một "quê hương thứ hai" mà có thể làm họ hạnh phúc hơn quê cũ.
Nơi nào làm cho người ta hạnh phúc, người ta sẽ yêu thương nơi đó, và nơi đó sẽ trở thành quê hương. Không nhất thiết chỉ là nơi sinh ra của mình hay cha mẹ mình. Ai cũng phải có quê hương, nhưng không nhất thiết chỉ một quê hương.
Hoàng Hải Hồ