Triển lãm xe ô-tô tại Tokyo

Phạm Văn Bân, 范文彬 November 5, 2017

Xe ô-tô chỉ mới có khoảng gần 150 năm nay nhưng quả thật là đi hia 7 dặm!  Từ sáng kiến đốt xăng hay các loại nhiên liệu khác để biến nhiệt năng (heat energy) thành cơ năng (mechanical energy), con người đã ứng dụng vào vô số tiện ích cho đời sống. 

Trước thập niên1970s, tại Việt Nam phổ biến các xe Peugeot, Renault, Citroën 2 CV (deux chevaux), chạy bằng embrayage, mỗi lần nổ máy phải dùng một cần sắt (manivelle) quay - không cẩn thận có khi cần quay đập ngược vào mặt - Cảnh dừng lại giữa đường cho máy nguội hay đổ nước vào là chuyện thường thấy vào thời điểm đó. 

Kể từ đó, vào lúc mới trưởng thành, tôi bắt đầu lưu ý đến ngành kỹ nghệ ô-tô và phải nói là nó phát triển dữ dội trong khoảng 1975-2000 với hộp số tự động, nhưng quan trọng nhất và trong ba thập niên vừa qua, người ta chú trọng đến các hệ thống bên trong xe để kiểm soát lượng khí độc do xe thải ra.  

Tất cả xe ô-tô đều thải ra khí độc carbon monoxide (CO), hydrocarbons (HC), nitrogen oxide (NO₂) và sau đó, dưới xúc tác của ánh nắng mặt trời, tạo ra smog tức là Ozone (O₃).  CO và NO₂ là hai khí độc, không mùi và không màu; nếu ai đó muốn tự tử thì cứ đóng cửa garage kín lại, nổ máy xe, và ngồi hít thở trong xe - bảo đảm sẽ chết rất êm trong vòng một giờ.

Bầu trời California trong vài năm gần đây đã bắt đầu trong sáng, có thể trông thấy mây xanh và trắng trên cao nhờ vào nỗ lực kiềm chế khoảng 400 tấn smog/ngày của cơ quan California Air Resources Board (CARB) tại tiểu bang California với khoảng hơn 20 triệu chiếc ô-tô.  Thực ra, tiểu bang California giữ vai trò đầu tàu cho toàn nước Mỹ, và cùng với cơ quan U.S. Environmental Protection Agency (EPA) khống chế các hãng chế tạo ô-tô trong và ngoài nước phải theo đúng quy định smog và các khí thải khác do xe bắn ra.  Sự thực đáng vui là tiểu bang California đã và đang thành công rực rỡ: nói chung là gần như không còn ô nhiễm không khí.

Sự thực ô nhiễm không khí trên cũng là sự thực tất yếu đối với các nước muốn phát triển kỹ nghệ.  Thí dụ gần gũi là Nhật Bản và Bắc Kinh.  Thí dụ, trong cuốn With Respect to the Japanese, p.81, John Condon viết:

“Trong giai đoạn phát triển kinh tế và kỹ nghệ rất tập trung, Nhật đã làm ô nhiễm các sông ngòi, đồi núi và biển đẹp đẽ trong một phong cách đặc biệt đáng hổ thẹn tại một quốc gia mà việc sống hòa hợp với thiên nhiên luôn luôn được quý trọng.  Tuy nhiên, đã có vài nỗ lực mạnh mẽ để chặn đứng và đảo ngược khuynh hướng này; và mang lại kết quả đáng lạc quan.

Phẩm chất không khí ở Tokyo được cải thiện mỗi năm trong nhiều năm.  Người Nhật đo số ngày mỗi năm mà đỉnh núi Fuji có thể được nhìn thấy từ một điểm riêng biệt ở Tokyo, và mỗi năm số ngày này gia tăng.  Tuy nhiên, người ta không đeo mặt nạ bởi vì ô nhiễm không khí, mặc dù ấn tượng sai lầm này đã bị ghi nhận trong các sách giáo khoa ngành xã hội học ở Mỹ.  Khi bị cảm lạnh, nhiều người Nhật mang mặt nạ khẩu trang nhỏ, giống như các bác sĩ và y tá, và họ mang mặt nạ vì các lý do tiêu biểu của người Nhật: không phải để tránh bị nhiễm, mà để tránh cho người khác không bị nhiễm các vi trùng cảm lạnh của họ.​”

​Sau giai đoạn tận lực phát triển kỹ nghệ và kinh tế, Nhật Bản đã khắc phục được nạn ô nhiễm, và liệu Trung Cộng và Ấn Độ có làm được như Nhật Bản hay không hãy còn là một câu hỏi lớn - rất lớn.

​Đến giai đoạn 2000-2012, Toyota ​xuất cảng vào Mỹ loại xe Prius chạy vừa bằng xăng, vừa bằng pin - thế hệ thứ ba Prius Plug-in Hybrid​ chạy​ bằng lithium-ion battery​ để cải thiện hiệu năng: loại xe này cho người lái lựa chọn giữa cách lái bằng điện (electric driving mode) và cách kết hợp (hybrid mode)​.

​Để tiết kiệm năng lượng khi lái trong thành phố, cách lái bằng điện có hiệu quả hơn.​  Prius là loại xe được CARB và U.S. EPA xếp hạng​ là một trong những loại xe sạch nhất về phương diện khí-thải-tạo-ra-smog (smog-forming emissions) mặc dù Prius thải khí độc từ xăng ít hơn rất nhiều so với các loại xe chạy hoàn toàn bằng xăng.

​Phong trào chạy xe ô-tô bằng pin-điện bùng nổ!  Các hãng xe Mercedes, BMW, Mitsubishi, Nissan, Ford, Chevrolet, Volkswagen, Fiat, Kia, v.v đã có xe điện bán trên thị trường nhưng nổi bật, đáng say mê và cũng đáng lo ngại nhất là Tesla.  Trên con đường phát triển gập ghềnh của Tesla hiện nay, nhiều thử thách đang trải ra.

Theo nguồn tin không chính thức, cơ quan CARB đang hy vọng đến năm 2030, tất cả ô-tô tại California đều phải chạy bằng điện.​  Tôi nghĩ có lẽ phải chờ đến 2030 thì hệ thống nạp điện mới được thiết lập tương đối khắp nơi - một khi các đơn vị nạp điện (charging ports/units) đầy rẫy như các cây xăng hiện nay thì đó là lúc xe chạy bằng điện thay thế xe chạy bằng xăng. (Số lần nạp điện trung bình là 10 nạp/tuần với chi phí thấp hơn xăng).

Viễn ảnh thay thế xe chạy bằng xăng sẽ tất yếu xảy ra, và đó là điều may mắn cho tất cả mọi người.  Khoảng năm 2006, chính quyền Obama đã khuyến khích những sở hữu chủ grandpa's car bán xe cho chính phủ để mua xe mới, cũng như cho trừ thuế nếu mua xe Hybrid.  Diễn trình thay thế xe cũ bằng 100% chạy điện tất nhiên diễn ra dần dần và thành công cho đến hiện tại.

Rủi ro thay, diễn trình thay thế xe chạy bằng xăng hiện đang bị đe dọa qua cuộc cải tổ toàn diện thuế má được đề nghị tại Hạ Viện Mỹ.  Cuộc cải tổ này có vẻ như rất thuận lợi cho các công ty dầu hỏa và khí đốt hơn nếu so với các công ty phát triển năng lượng mặt trời hoặc người tiêu thụ xe ô-tô chạy bằng điện.

Được công bố vào ngày thứ Năm, 2-11-2017, đề nghị này giảm tỷ suất thuế gần một nửa cho hầu hết công ty, và mở rộng khả năng cho xí nghiệp xóa bỏ chiết khấu tài sản cố định - từ máy khoan đá-dầu hỏa đến các nhà sản xuất bảng-năng-lượng-mặt-trời.  Đề nghị cũng lưu giữ nguyên vẹn hầu hết các khoản giảm thuế cho ngành dầu mỏ và các khoản tín dụng thuế (tax credits) về đầu tư và sản xuất cho năng lượng tái tạo.  Nhưng có vài trường hợp ngoại lệ đáng lưu ý: loại bỏ khoản tín dụng $ 7,500 qua việc mua xe chạy bằng điện – thí dụ như những xe do Tesla Inc. hay General Motors Co. sản xuất - cũng như tín dụng cho các dự án năng lượng mặt trời và nhiệt-địa (geothermal projects) lớn.  Những thay đổi này, cùng với những điều chỉnh khác, có thể làm cho các xí nghiệp năng lượng tái tạo khó phát triển và khó thu hút nguồn tài chính hơn, tạo ra nhiều bất lợi về kinh tế, môi trường và sức khỏe dân chúng.

Điều hiển nhiên là chính quyền Donald Trump không hậu thuẫn xe chạy bằng điện theo quan sát hiện nay, cũng như việc rút khỏi hiệp định bảo vệ khí hậu toàn cầu của đa số quốc gia trên thế giới, đã đi ngược lại đà tiến hóa nhân loại!  Hiện tượng bảo thủ/phát triển lộn ngược (upside down) này gợi lại diễn trình thay thế máy truyền hình tại Mỹ: trong khi dân chúng thế giới thưởng thức TV với kỹ thuật high definition thì dân Mỹ phải khổ nhọc đến hơn 10 năm sau đó mới có thể xem TV với kỹ thuật HD một cách đều khắp.

Tuy lẹt đẹt đi sau thế giới về ô-tô - điều mỉa mai nhất là Mỹ là ông tổ phát minh ra ô-tô - nhưng tôi vẫn ước tính đến năm 2030 thì Mỹ sẽ chạy toàn loại xe hỗn hợp/kết hợp (hybrid), xe chạy pin-điện 100% và xe tự-lái (self-driving) sau khi cân nhắc một số tin tức gần đây.  Sự cản trở của chính quyền Donald Trump không nghĩa lý gì và sẽ bị đào thải đối với đà tiến bất khả kháng của nhân loại và kỹ thuật, cho dù chính quyền này tồn tại trong bốn năm hoặc nhiều lắm là tám năm. 

Các hãng chế tạo xe ô-tô đang thúc đẩy rất nhanh tiến trình thay thế xe chạy bằng xăng - có thể khoảng năm 2025 (tức chỉ tám năm nữa mà thôi), chúng ta sẽ lái xe chạy pin-điện 100% hoặc không cần lái xe nữa vì đã có xe-tự-lái.  Hy vọng tôi còn sống đến 2025, tôi sẽ mua chiếc Mini của BMW hoặc Smart Vision EQ fortwo của Daimler.

Tài liệu dưới đây nhằm nêu ra tiến bộ của ngành kỹ nghệ ô-tô.  Có một số từ ngữ chuyên ngành khá “xa lạ” với đa số mọi người nhưng tùy trường hợp mà tôi dịch ra tiếng Việt hoặc không dịch.  Thí dụ: EV: electric vehicle: xe-chạy-bằng-điện, AI: artificial intelligence: trí-tuệ-nhân-tạo, không dịch các chữ coupe, crossover, sedan, hatchback, Segway, boxer engine với ngụ ý là dùng thẳng tiếng Anh nhưng có cước chú để giải thích ý nghĩa.  Tài liệu cũng bao gồm một ít thành ngữ, tiếng lóng phổ thông và cũng được giải thích qua cước chú.  Thí dụ: soup up, back-seat driver, make the rounds, go weak at the knees, blade runner, holy grail, eyes on the road, take a stab at, home sweet home, here and now.  Tổng kết lại, độc giả có thể cảm thấy tài liệu tối nghĩa, khó hiểu.  Nếu xảy ra, xin tham khảo phần tiếng Anh đi kèm ngay theo đó - mặc dù phần tiếng Anh hầu chắc cũng không giúp được gì cả nếu độc giả không chuyên môn trong ngành ô-tô.

Một khái niệm quan trọng cần lưu ý là các cuộc triển lãm xe ô-tô dưới đây nhằm trưng bày các kiểu xe được nhắm sản xuất trong tương lai gần, nghĩa là hiện tại chưa sản xuất và bán ra nhưng các hãng sản xuất tưởng tượng rằng họ sẽ cải tiến xe cộ giống như được triển lãm.  Hiểu biết khuynh hướng ngành ô-tô trong vòng 10 sắp đến có lẽ hữu ích.

Volkswagen I.D. Buzz là loại xe-buýt-nhỏ hoàn toàn chạy bằng điện, có thể lái đến 270 dặm mà không cần nạp điện.  Chiếc xe buýt này có 8 chỗ, 369 mã lực, là một phần trong sách lược của VW để bán/phân phối 1 triệu xe chạy bằng điện/mỗi năm vào năm 2025.

Động cơ BMW iVision xuất phát từ sự ổn định lớn của các kiểu xe ô-tô mới, nghĩa là nhằm làm nổi bật tập trung mạnh mẽ của BMW Group vào kỹ thuật mới, sẽ bao gồm quan điểm chạy bằng điện của chiếc-anh-em Mini BMW.  (BMW còn làm dịu vẻ-đóng-hộp của chiếc xe điện i3, trong một nỗ lực chống lại sự ra mắt Model 3 của Tesla.)  Đối với chiếc xe này, BMW nói rằng nó sẽ vọt đến 62 dặm/giờ trong 4 giây, đạt tốc độ tối đa 120 dặm/giờ, và có tầm hoạt động 373 dặm.  Đối thủ cạnh tranh của nó hầu chắc là Tesla Model S.

Quan điểm xe chạy bằng điện Mini nhắm đến một bộ mui cứng hai-cửa đã được thiết lập để sản xuất vào năm 2019.  Các chi tiết về chiếc xe này vẫn còn rất ít oi, nhưng nó sẽ dùng hệ-thống-truyền-động điện của chiếc BMW i3, cung ứng khoảng 114 dặm sau mỗi lần nạp điện.  Chiếc Mini đã cung cấp bản gốc và quan điểm chạy bằng điện trong quá khứ; đây là mẫu sản phẩm mới nhất và sát nhất với sản xuất thực tế do công ty trưng bày.

Một tầm nhìn toàn hảo Chiếc EQ Fortwo mang quan điểm tự-lái bằng điện (Fortwo: for two: cho hai người) là sự lặp lại mới nhất từ thương hiệu phụ Daimler.  Nó sẽ nạp điện theo cách quy nạp và không có tay lái hoặc bàn đạp, nhưng cung ứng đặc điểm cá nhân hóa qua lưới tản nhiệt phía trước màu đen và bảng tín hiệu có thể điều chỉnh qua các phía.  Chạy bằng một bình pin điện lithium ion 30kWh, có nghĩa là nó sẽ hoạt động như một cái giỏ để chuyên chở người ta vòng quanh các địa điểm trong đô thị, không phải là một chiếc xe chạy trên đường phố đúng nghĩa.

BMW ra mắt quan điểm xe chạy bằng điện 8-Series tại Concorso d'Eleganza Villa d'Este vào năm 2017 tại Ý, và hiện nay nó đang dần dần lan tỏa khắp nơi.  BMW nói rằng chiếc xe này “là thực chất của một chiếc hai-cửa BMW tân tiến,”[1] với một mái vòm dài ở mũi xe và góc cạnh lướt nhuyễn, cùng với đèn pha mới và miếng dán bảng hiệu phía trước.  Kiểu mẫu sản xuất đã được thiết lập để triển lãm vào năm 2018.

Chiếc xe nổi bật nhất được bộc lộ tại Cuộc Triển Lãm Động Cơ Tokyo không xuất phát từ Honda hay Toyota mà từ một hãng sản xuất ô-tô Ý mà bạn có thể chưa bao giờ nghe đến.

Hãng đó, Iso Rivolta, đã chế tạo những chiếc xe hai-cửa rất đẹp với động cơ Corvette trong thập niên 1950s và 60s, một kỷ nguyên cho thấy sự sáng tạo nhiều chiếc ô-tô nổi tiếng nhất của Ý.

Chiếc xe quan điểm, từ hãng Iso Rivolta hiện-nay-được-hồi-sinh, trông sáng sủa hơn những kiểu cổ điển của thương hiệu này nhưng nó vẫn giữ truyền thống về phương diện sức mạnh máy móc.  Xe có động cơ Corvette V8 cải tiến 997 mã lực và một hộp số 10 tốc độ. 

Được thiết kế bởi hãng thiết kế ô-tô tự động Zagato của Ý, chiếc Iso Rivolta Vision Gran Turismo sẽ có sẵn để lái trong trò chơi điện tử Gran Turismo Sport trên Sony PlayStation 4.  Có đến năm chiếc trong kiểu xe này sẽ được sản xuất trong thực tế cho khách hàng thực sự.  Chưa có tin tức về chi phí cho mỗi kiểu xe.  Nhưng chắc chắn sẽ rẻ hơn rất nhiều để lái một chiếc qua trò chơi điện tử.

Trong số những hãng sản xuất ô tô quen thuộc hơn, Toyota tiết lộ quan điểm Fine Comfort Ride [Đi Xe Thật Thoải Mái].  Vâng.  Đó là tên thật của chiếc xe.  Chiếc xe có-hình-dáng-xe-chở-hàng dự kiến một kiểu xe sang trọng chạy bằng điện-nhiên-liệu-hydrogen với chú trọng về rộng rãi qua dáng dấp trơn tru.  Thân xe vuốt thon nhẹ về phía sau để có tính chất khí động học tốt hơn đồng thời tối đa hóa khoảng trống cho hành khách.  Giống như tất cả các xe chạy bằng điện-nhiên-liệu-hydrogen, nó chỉ tống ra khí thải dưới dạng hơi nước.

Quan điểm IMx của Nissan trông giống như một phiên bản đóng-hộp kỳ lạ hơn so với chiếc Murano Crossover [1] của Nissan.  Theo Nissan, đây là một chiếc xe hoàn toàn tự động với các hệ thống giải trí được điều khiển bởi cử động của tay và mắt.  Nó được điều khiển bằng điện với động cơ riêng cho bánh trước và bánh sau.  (Giống như hầu hết loại-xe-quan-điểm, chi phí cho kỹ thuật này không rõ bao nhiêu, nếu được thiết lập trong xe).