DINH DƯỞNG VÀ BỆNH TẬT TẠI CANADA

Tại sao người Canada ngày càng mắc bệnh nhiều hơn? Sống lâu hơn không có nghĩa là sống khỏe hơn:

- bệnh mãn tính đang gia tăng là gánh nặng cho nền y tế Canada

- thực phẩm làm sẵn rất hấp dẫn người tiêu dùng, nhưng chất lượng dinh dưỡng thì tệ hại

- thiếu giáo dục lối sống lành mạnh và cách lựa chọn thực phẩm dinh dưỡng từ cấp tiểu học, trung học

- bác sỉ và bệnh nhân không có kiến thức nhiều về dinh dưỡng, khám phá bệnh sớm và cho thuốc được coi như phòng ngừa

- thiếu sự quan tâm của chính phủ về ngừa bệnh

- bệnh nhân thích lựa chọn thuốc để giải quyết triệu chứng hơn là thay đổi lối sống để chữa bệnh

- thiếu hụt bác sỉ, đến năm 2028 sẻ thiếu khoảng 44.000 bác sỉ, trong đó 72% là bác sỉ gia đình

-  thời gian chờ đợi bác sỉ chuyên khoa hiện nay khoảng 30 tuần

Các bác sĩ thảo luận về chăm sóc phòng ngừa, chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh.

Tỷ lệ bệnh mãn tính đang gia tăng ở Canada, một xu hướng được dự đoán sẽ trở nên nghiêm trọng hơn theo thời gian. Một dân số già không phải là lý do duy nhất, các bác sĩ nói với The Epoch Times. Họ cũng coi đây là dấu hiệu và triệu chứng của lối sống không lành mạnh và một hệ thống y tế quá tải, tập trung vào điều trị cấp tính thay vì phòng ngừa.

Một báo cáo gần đây từ Đại học Toronto và Hiệp hội Bệnh viện Ontario ước tính rằng hơn ba triệu người dân Ontario sẽ phải sống chung với các bệnh nghiêm trọng vào năm 2040.

"Tại Canada và nhiều quốc gia phương Tây khác, chúng ta có các hệ thống y tế có tính chất phản ứng, trong đó rất ít chú trọng đến việc phòng ngừa," bác sĩ Saverio Stranges, một bác sĩ y khoa và chủ nhiệm khoa dịch tễ học và thống kê sinh học tại Đại học Western ở London, Ontario, cho biết.

“Chúng ta đã hoàn toàn từ bỏ ý tưởng ngăn ngừa bệnh tật ngay từ đầu,” ông nói, lưu ý rằng đây là lý do tại sao sự gia tăng các bệnh nghiêm trọng đang ảnh hưởng đến cả người cao tuổi và người ở độ tuổi lao động tại Canada.

Cựu chủ tịch Hiệp hội Y khoa Ontario, bác sĩ Shawn Whatley, cũng đồng ý.

Mặc dù có “tư duy chăm sóc cấp tính” rất phù hợp cho những người bị gãy xương hoặc các loại chấn thương khác, nhưng nó thường không hiệu quả trong việc điều trị những gì mà ông Whatley gọi là “bệnh do lối sống”.

Với chăm sóc cấp tính, mục tiêu là giúp ai đó trở lại bình thường, chẳng hạn như đi lại bình thường sau khi bị gãy mắt cá chân,” ông nói. “Khi bạn bắt đầu nói về các vấn đề lối sống, bạn không chỉ nói về việc trở lại trạng thái bình thường – bạn cần tạo ra một trạng thái bình thường mới.”

Đối với David J. Schleich, cựu chủ tịch Đại học Y học Tự nhiên Quốc gia ở Portland, Oregon, điều đó có nghĩa là cần có nền giáo dục tốt hơn dành cho cả công chúng và các bác sĩ.

“Có một sự thiếu giáo dục, không chỉ đối với các chuyên gia y tế để họ biết phải làm gì, mà còn đối với chính mọi người trong các trường tiểu học và trung học,” Schleich, người có bằng Tiến sĩ lịch sử y học và Chính sách y tế, cho biết. “Chương trình giảng dạy hầu như không có gì để dạy mọi người về tầm quan trọng hàng đầu của việc lựa chọn thực phẩm và lối sống.”

Bác sĩ Brian Day, một bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình đang hành nghề và là cựu chủ tịch Hiệp hội Y khoa Canada, cho biết việc thay đổi sẽ không dễ dàng, bởi vì Canada đã trở thành “nạn nhân của sự thành công của y học.”

“Chăm sóc sức khỏe dự phòng không được bao gồm trong hệ thống y tế Canada, vì vậy nếu bạn đi khám sức khỏe định kỳ mà không có vấn đề gì, bạn không được tưởng thưởng gì cả. Ở Canada, điều đó không được coi là cần thiết,” ông nói.

Bốn chuyên gia y tế và sức khỏe có các lý thuyết khác nhau về nguyên nhân gây ra sự gia tăng bệnh mãn tính, nhưng tất cả đều đồng ý về một số yếu tố góp phần: béo phì, thiếu dinh dưỡng hợp lý, quá phụ thuộc vào thuốc, căng thẳng và thói quen sống không lành mạnh.

Các bệnh liên quan đến béo phì

Gần một phần ba người Canada đang sống với một trong 200 tình trạng sức khỏe liên quan đến cân nặng được liên kết với béo phì, theo báo cáo của Obesity Canada. Các tình trạng này bao gồm Tiểu đường và Cao huyết áp.

Việc không công nhận béo phì là "một bệnh mãn tính và tiến triển, cùng với việc thiếu các phương pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả," đã khiến Canada thiệt hại hơn 27 tỷ đô la vào năm 2023, theo báo cáo cho biết.

Khoảng 20% người trưởng thành ở Canada vào năm 2023 bị cao huyết áp, theo số liệu của Thống kê Canada được phân tích bởi Statista. Gần 9% dân số mắc bệnh tiểu đường tính đến năm 2022, theo Khung Chương trình về Bệnh Tiểu đường năm 2022 của Bộ Y tế Canada.

Tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường đã tăng trung bình 3,3% mỗi năm kể từ năm 2000, và hơn 6% người trưởng thành ở Canada đang ở giai đoạn tiền tiểu đường.

Tỷ lệ huyết áp cao đang gia tăng khi dân số già đi, nhưng ngày càng có nhiều người được chẩn đoán ở độ tuổi sớm hơn, theo Tổ chức Tim mạch và Đột quỵ Canada. Tổ chức này cho biết, huyết áp cao là yếu tố nguy cơ số 1 gây đột quỵ và là yếu tố nguy cơ chính gây bệnh tim.

Cách tốt nhất để tránh các tình trạng liên quan đến béo phì và cải thiện sức khỏe tổng thể là quản lý cân nặng và duy trì lối sống lành mạnh, ông Stranges cho biết. Điều đó, theo ông, bắt đầu từ việc ăn uống đúng cách.

Điều này cũng liên quan đến kỷ luật bản thân, ông Day nói.

“Tôi thích sô cô la và kẹo. Tôi thích đồ ngọt, nhưng tôi chỉ cắn môi và không ăn chúng,” ông nói, đồng thời nhấn mạnh rằng tự kiểm soát là chìa khóa để duy trì cân nặng khỏe mạnh.

Quan Trọng Của Chế Độ Ăn Uống

Các thói quen ăn uống không lành mạnh và sự phụ thuộc vào thực phẩm chế biến sẵn là một vấn đề đang diễn ra đối với người dân Canada, ông Stranges cho biết. Ông nói rằng chìa khóa để khiến mọi người thay đổi chế độ ăn uống là giáo dục, bởi vì mọi người cần hiểu họ đang sai ở đâu và tại sao điều đó lại quan trọng.

Ông Schleich cho biết các bệnh mãn tính đang gia tăng vì chất lượng thực phẩm đã suy giảm kể từ những năm 1950.

Đây cũng là một vấn đề nhận được nhiều sự chú ý gần đây tại Hoa Kỳ, khi ông Robert F. Kennedy Jr. hứa sẽ sửa chữa “hệ thống thực phẩm bị hỏng và làm cho nước Mỹ khỏe mạnh trở lại” trong vai trò là lựa chọn của Tổng thống đắc cử Donald Trump cho chức Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Nhân sinh.

Schleich đã nhắc lại những gì Kennedy đã nói về nguồn cung cấp thực phẩm: nó đầy những thực phẩm siêu chế biến đang thúc đẩy béo phì và các bệnh liên quan đến béo phì. Kennedy đang thúc đẩy việc kiểm tra nghiêm ngặt hơn đối với các thực phẩm siêu chế biến và giảm thiểu ảnh hưởng của các tập đoàn đối với các khuyến nghị y tế của liên bang. Ông đã nói rằng sẽ loại bỏ sự phụ thuộc của đất nước vào các loại cây trồng biến đổi gen được phun thuốc trừ sâu, cũng như các sản phẩm chứa siro ngô (corn syrup) có hàm lượng fructose cao.

Schleich nói rằng mặc dù nhiều sản phẩm sử dụng đường bổ sung (added sugar) và siro ngô có hàm lượng fructose cao trên kệ hàng của siêu thị được quảng cáo là lựa chọn ít béo hoặc ít calo, nhưng điều đó không có nghĩa là chúng là thực phẩm lành mạnh. Các sản phẩm như ngũ cốc ăn liền, bánh quy, khoai tây chiên và các bộ kit làm mì ống là những gì ông gọi là "thực phẩm gây viêm".

Một cái nhìn vào các cửa hàng tạp hóa, tất cả những lối đi trung tâm đều đầy những hộp đồ ăn vặt hấp dẫn này," Schleich nói. "Nó có hương vị thật tuyệt vời, nhưng về mặt dinh dưỡng, nó rất tệ. Nó gây viêm."

Những thực phẩm gây viêm là những thực phẩm được chế biến mạnh hoặc chứa hàm lượng cao chất béo bão hòa (saturated fat), đường thêm vào, siro ngô fructose cao hoặc chất béo chuyển hóa (trans fat).  Ăn quá nhiều những thực phẩm này có thể dẫn đến béo phì, bệnh tim, tiểu đường và ung thư, ông nói.

Ngay cả những người cố gắng ăn uống lành mạnh cũng cần phải cẩn thận, Schleich nói, lưu ý rằng việc ăn một quả táo mỗi ngày để khỏe mạnh thật sự phụ thuộc vào loại táo mà một người chọn. Một số trái cây và rau quả bị phun thuốc trừ sâu rất nhiều. Thịt cũng cần được chọn lựa cẩn thận để tránh các chất độc hại, ông nói.

"Bạn có những loại thịt chứa đầy các loại thuốc và hormone đủ loại và vân vân,” ông nói. “Bạn có những loại rau không phải hữu cơ, và đã được thu hoạch với sự hiện diện của các loại thuốc trừ sâu độc hại... điều này quá phổ biến trong nguồn cung thực phẩm chính, người ta ăn chúng và cơ thể họ bị tổn hại theo thời gian.”

Schleich khuyên nên mua thực phẩm hữu cơ (organic) và nguyên chất (unprocessed) càng nhiều càng tốt và chú ý đến thành phần trong các sản phẩm để đảm bảo chúng không bị chế biến quá mức. Ví dụ, thay vì chọn một loại ngũ cốc chứa đường, ông gợi ý nên dùng yến mạch cắt thép (steel cut oats).

Mặc dù sự phụ thuộc vào thực phẩm nguyên chất đang giảm dần để thay thế bằng các bữa ăn và đồ ăn vặt chế biến sẵn nhiều hơn, tuổi thọ ở Canada đã tăng lên nhờ vào thuốc, Stranges cho biết.

"Việc con người sống lâu hơn không nhất thiết có nghĩa là họ sống một cuộc sống khỏe mạnh," ông nói. "Các yếu tố lối sống, cách thức ăn uống của con người là những yếu tố góp phần vào điều đó."

Sự Phụ Thuộc Vào Thuốc So Với Lối Sống Lành Mạnh

Việc phụ thuộc quá mức vào thuốc góp phần vào các bệnh lý mãn tính vì nó thường là một giải pháp tạm thời cho một vấn đề nghiêm trọng hơn, Stranges cho biết. Thuốc có thể điều trị triệu chứng và thậm chí giúp bệnh nhân cảm thấy tốt hơn trong một thời gian, nhưng chúng không phải lúc nào cũng cung cấp một phương pháp chữa trị.

“Thật dễ dàng để bảo ai đó, hãy uống Ozempic cho bệnh béo phì, hoặc uống Metformin cho bệnh tiểu đường trước khi mắc, thay vì nói, hãy cố gắng sống khỏe mạnh, chúng ta hãy làm việc với chế độ ăn uống của bạn, hãy cải thiện hoạt động thể chất của bạn,” ông nói.

Vấn đề là nhiều bác sĩ gia đình không được đào tạo về y học lối sống, Schleich cho biết.

“Họ không biết nhiều về dinh dưỡng, nói thẳng ra là vậy,” ông nói. “Họ nghĩ rằng phòng ngừa là chẩn đoán sớm, nghĩa là bạn có thể ném một số thuốc hay liệu pháp vào đó sớm hơn.”

Đáng tiếc, mô hình y học đó ít giúp ích cho các bệnh lý liên quan đến lối sống, Whatley nói.

“Các vấn đề về lối sống yêu cầu một sự thay đổi trong cách chúng ta suy nghĩ,” ông nói. “Chẳng hạn, ‘Tại sao tôi lại ăn một túi Doritos và xem phim mỗi ngày?’ Và đó là một vấn đề khó khăn hơn rất nhiều để sửa chữa so với một cái chân bị gãy.”

Ông nói rằng trong khi các bác sĩ phụ thuộc vào thuốc để quản lý các bệnh mãn tính, thì nhiều bệnh nhân cũng mong muốn được kê đơn thuốc để giải quyết vấn đề của mình.

“Một số bệnh nhân rất không hài lòng khi bạn nói, ‘bạn bị đau lưng một phần vì bạn thừa 55 pound và không tập thể dục,’” Whatley nói, và thêm rằng nhiều bệnh nhân không có thời gian hoặc năng lượng để cam kết thay đổi lối sống.

“Nói với họ ‘nó sẽ tốt hơn, nhưng nó sẽ cần duy trì trong 30 đến 40 năm nữa trong cuộc đời bạn,’ đó là một phản hồi rất không thỏa mãn đối với bệnh nhân,” ông nói. “Họ thà nghe có một loại thuốc chống viêm mới. Nó sẽ không giải quyết tất cả, nhưng ít nhất nó sẽ làm dịu đi một chút.”

Thái độ đó thường gắn liền với những thời khóa biểu căng thẳng mà nhiều người Canada trung lưu cam kết để có thể chi trả cho ngôi nhà và xe cộ mà họ muốn, trong khi vẫn cân bằng công việc, gia đình và các cam kết khác, Whatley nói.

“Các bậc phụ huynh trong các gia đình có hai nguồn thu nhập, họ thường làm việc nhiều giờ, và khi họ kết thúc công việc, họ phải đưa con đi tham gia các chương trình ngoại khóa hoặc thể thao,” ông nói. “Họ thật sự không có thời gian để chú ý đến cơ thể của mình, vì vậy đến khi họ bước vào độ tuổi giữa 40, họ hơi thừa cân, và không có thời gian để tập thể dục.”

Đó là cách mà các vấn đề sức khỏe bắt đầu đối với nhiều người lao động Canada, theo Whatley. Và việc dễ dàng tiếp cận các bữa ăn chế biến sẵn, có hàm lượng muối và phụ gia cao, là sự đánh đổi mà nhiều người trong số họ thực hiện để giữ đúng lịch trình.

“Người ta chỉ đơn giản là chạy theo công việc,” ông nói thêm. “Và khi bạn bảo họ cần tập thể dục một giờ mỗi ngày, họ chỉ nói: 'Bạn nói thật sao? Không thể nào tôi có thì giờ làm việc ấy".

Thiếu ngủ và lối sống ít vận động

Một phần quan trọng trong sức khỏe tốt là duy trì lối sống năng động và có giấc ngủ đúng giờ, Stranges cho biết. Giấc ngủ đủ, đặc biệt là ngủ ngon, thường bị bỏ qua bởi những người bận rộn, nhưng nó rất quan trọng đối với sự khỏe mạnh tổng thể.

“Tôi đã dành 20 năm qua trong sự nghiệp của mình để nghiên cứu tầm quan trọng của giấc ngủ,” Stranges nói. “Nhiều người đang phải đối mặt với việc thiếu ngủ, giấc ngủ bị gián đoạn, và có một lượng lớn bằng chứng liên kết các vấn đề về giấc ngủ với đủ loại bệnh mãn tính.”

Ung thư, suy giảm nhận thức, các vấn đề về cơ xương, trầm cảm và lo âu chỉ là một vài trong số đó, ông nói.

Việc được nghỉ ngơi đầy đủ, đặc biệt khi kết hợp với dinh dưỡng hợp lý, là chìa khóa để có thể hoạt động thể chất nhiều hơn, Stranges bổ sung.

Tuy nhiên, việc tập thể dục không cần phải khó khăn hay mệt mỏi. Whatley cho biết, tốt nhất là mọi người nên chọn một hoạt động mà họ thích, vì họ sẽ dễ duy trì hơn.

“Bạn không thể chỉ nói, 'hãy đi bộ' hoặc 'đi bộ đủ số bước này,'" ông nói, lưu ý rằng chìa khóa giải quyết vấn đề là khiến mọi người vận động. Cách mà mọi người chọn làm điều đó là tùy thuộc vào họ, có thể là đi bộ, bơi lội, hoặc tham gia một đội thể thao.

“Nó cần phải là một liệu pháp cá nhân hóa, phù hợp với cuộc sống của họ,” ông nói.

Thiếu bác sĩ và ảnh hưởng của đại dịch

Hệ thống y tế của Canada có thể được coi là một yếu tố góp phần vào sự gia tăng bệnh mãn tính, bởi vì thiếu bác sĩ và thời gian chờ đợi kéo dài để gặp bác sĩ chuyên khoa có nghĩa là nhiều bệnh nhân không được chẩn đoán cho đến khi có vấn đề nghiêm trọng, các bác sĩ cho biết. “Khi tôi đến Canada vào những năm 1970, chúng ta đứng thứ hai hoặc thứ ba trên thế giới về tỷ lệ bác sĩ trên mỗi dân số,” Day nói.

Đến năm 2017, tỷ lệ bác sĩ trên dân số của Canada xếp thứ 29 trong số 36 quốc gia thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD). Tình hình không có dấu hiệu cải thiện kể từ đó. Dự báo Canada sẽ thiếu khoảng 44.000 bác sĩ vào năm 2028, với các bác sĩ gia đình chiếm 72% trong số này, theo báo cáo gần đây của RBC dựa trên số liệu của OECD. Nhiều người Canada không có bác sĩ gia đình, điều này ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của dân số nói chung, Stranges cho biết. Việc thiếu bác sĩ chuyên khoa cũng dẫn đến thời gian chờ đợi điều trị kéo dài.

Thời gian chờ đợi trung bình ở Canada đã đạt mức cao kỷ lục trong năm nay, theo một nghiên cứu của Viện Fraser. Thời gian trung bình mà người Canada phải chờ—từ khi nhận được sự giới thiệu từ bác sĩ gia đình đến khi gặp bác sĩ chuyên khoa và bắt đầu điều trị—là 30 tuần, tăng từ 27,7 tuần trong năm 2023. Thời gian chờ đợi này đã trở nên tồi tệ hơn do đại dịch COVID-19, khi mọi người không thể gặp bác sĩ gia đình hoặc nhận một số loại xét nghiệm y tế, Stranges cho biết.

“Điều đó cuối cùng dẫn đến sự gia tăng các bệnh mãn tính,” ông nói.

Giải quyết vấn đề Tỷ lệ gia tăng bệnh mãn tính không thể chỉ đổ lỗi cho một yếu tố duy nhất, các bác sĩ cho biết, và điều đó có nghĩa là giải pháp cũng sẽ phải đa dạng. Hai vấn đề lớn nhất, Stranges nói, là thiếu sự giáo dục cộng đồng và bác sĩ về lối sống lành mạnh cũng như thiếu quyết tâm chính trị để thay đổi một hệ thống đang gặp khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu chăm sóc ngày càng tăng.

“Các bác sĩ sẽ hưởng lợi từ việc có một hiểu biết sâu sắc hơn về sức khỏe thực sự là gì,” ông nói. “Những gì diễn ra trong các trường y là chủ yếu về quản lý bệnh.”

Ông bổ sung: “Chúng ta cần giáo dục con cái và phụ huynh ăn uống lành mạnh hơn, ngủ đủ giấc, hoạt động thể chất nhiều hơn, dành ít thời gian hơn trước màn hình hoặc tham gia vào các hành vi ít vận động, và các bác sĩ chăm sóc ban đầu cần đóng vai trò quan trọng trong việc truyền đạt những thông điệp này đến công chúng.”

Day cho biết một cách mà chính phủ có thể giúp đỡ là gửi tín hiệu giá cao cho các thực phẩm không lành mạnh giống như cách họ làm với thuốc lá và rượu, và làm cho thực phẩm dinh dưỡng trở nên rẻ hơn.

“Cách mà thuốc lá đã được xử lý, có thể chúng ta phải làm điều đó với các thực phẩm xấu, đánh thuế 500% vào kẹo, socola và bánh quy,” ông nói.

Stranges cũng muốn thấy chính phủ đầu tư nhiều hơn vào y học phòng ngừa thay vì chỉ tập trung vào thuốc men.

“Chúng ta cần thay đổi văn hóa để không chỉ giải quyết bệnh tật, mà còn cố gắng cải thiện sức khỏe tổng thể của mọi người,” ông nói.

Theo Epoch Times